Ekai nobleak eta zehaztasun handiko lana uztartzen dituen arbasoek helarazi trebetasuna

Mizpirondo egurra, makhilaren (makila) bihotza

Denbora eta pazientzia gehien eskatzen duen lana da mizpirondo egurraren lanketa. Hamar bat urte igurikatu behar da zurtoina aski zabala izan dadin ebakia egiteko. Eskarifikazioak orbaindu ondotik, zurtoina moztua da, labean pasatzen da, azala kendua zaio eta zuzendua da. Orduan hasten da egurra zuzendua, azkarra eta patinatua izateko 10 urte iraunen duen « ontze » lan bat.

• Egurren hautaketa : Gure arbasoek dute egur mota hau hautatu: Mespilus Germanica, dakartzan kalitateei esker: tinkotasuna eta malgutasuna, bi ezaugarri nagusi ibilaldiko makilerako. Haren egurra trinkoa da pisua izan gabe. Haren egitura fina da eta leuntasun ederra hartzen du. Emeki hazten den zuhaixka da mizpirondoa, horrek dio indarra eta sendotasuna ematen, egur arina egonez beti.

• Zurtoinen eskarifikazioa : Zurtoinak markatzen ditugu diametroa aski inportantea delarik makhila bilakatzeko. Esperientzia handia eskatzen duen operazio minbera da markatzea: jakin behar da egurra aski markatzen orbaintzea ahalbidetzeko, sobera markatu gabe, emaitza ez hain estetikoa eraginez.

• Azal kentzea : Moztu berriak izan baitira oraindik berdeak diren zurtoinak gure labean pasatu eta azala kentzen zaie berotasunari esker. Orduan dira nabarmentzen eskarifikazioen hedadura eta edertasuna. Usu berriz zuzen ezarri behar den egur zuri bat lortzen dugu orduan.

• Idortzea : 10 urtez, egurra batikorki idortzen da ateleriako ganerretan. Ondotik gertatzen da gure arbasoek pikoan eman eta sekretuan atxiki egurraren koloreztatzea. Beti sorpresazkoa da prozesu natural hau: nahiz eta beti gauza bera egin, lortutako kolorea beti desberdina da.

Larruaren txirikordatzea

Teknika biziki berezia

Kalitatezko larrua beharrezkoa da heldulekua eta alpakaren fabrikazioa kausitzeko. Euskal Herriko zurrategia batetik datorren antxume larrua erabiltzen dugu. Larru hau bere sendotasun handiarako hautatu dugu. Uste dugu XIX. mendearen bukaera arte ehuleak izan diren Ainciart Bergara gure arbasoengandikako ondorioa dela eskauire hau.

Sekretupean atxiki trebetasuna

Belaunaldiz belaunaldi helarazi eta sekretupean atxiki trebetasunetako bat da Ainciart Bergara makhilen eskutokiaren txirikordatzea. Trebetasun biziki teknikoaren ondorioa da txirikorda, diametroa desberdina baita mutur batetik bestera.
Trebatze ordu anitz beharrezkoak dira duela ehundaka urte Ainciart familiak pikoan ezarri teknika honetaz jabetzeko. Lau belar izpiko txirikordatzea erabiltzen da alpaka burutzeko. Eta honek, eskutokiaren txirikordatzea baino erraztasun handikoa bada ere, antze eta kontzentrazio handiak behar ditu.

Plakatik galandara

Manatze bakoitzerako, gure ganerretan ibiltzen gara Ainciart Bergara makhilaren jabea izanen den pertsonaren izaria eta pisuari dagokion mizpirondo zurtoina hautatzeko. Egur guziek diametro, kolore, ardatz eta luzetasun desberdinak dituzte. Egurra hautatutakoan, moztu baino lehen, honen izariak metalezko plakara ekartzen ditugu (letoi, alpaka edo zilarra).

Diametro bateko gaineko zatia beherekoarena baino diametro ttipiagoagokoa izanki, muturreko diametro desberdineko galanda konikoak lortzea ahalbidetzen duen eskema biziki zehatz bati jarraikiz mozten da egurra. Behin moztu eta, metalezko zatiak mailuaz moldatuak dira. Hainbat aldiz mailukatuak dira kono bat lortzeko gisan eta ondotik soldatuak dira.

Funtsezko urratsa da soldadurarena honi esker baita ikusezina bilakatzen metalezko plakaren bi aldeen lotura puntua.

Apainketa ziligatzearen bitartez

Ziligatzeari esker galanden gainean apainketarako marrazkiak bezain bat hizkia ere graba daitezke. Osagai oro eskuz ziligatua da, pazientzia eta zalutasun handiz.
Marrazkiei dagokienez, gure arbasoengandik datozkigun halako desberdinak atzematen ditugu eta hauek galandaren luzeran antolatzen ditugu, heren puntuko lima pasaia batzuen bitartez bereiziz. Gurutzadurak eta marra xeheak burutzeko ere erabilia da hau.

Idazkunak jartzeko, makhila bakoitza bere jabearen izen, deitura eta euskarazko goiburuaz pertsonalizatua da.

1926 aitzin « Ainciart Larressore » eta 1926tik aitzina « Ainciart Bergara – Larressore » izenpedurak atzematen dira gure makhila guzien azpiko aldean. Izenpedura hauei esker baiezta dezakegu makhila bat gure ateleriatik ateratzen dela. Azkenik, makhila bakoitzak bere fabrikazio urtea ekartzen du ere.

Horra Ainciart Bergara makhilen gainean atzemanen dituzuen marrazki nagusiak: lauburua eta iratzea, etxeko grabadura « izenpedura » marrazkial hauek.

Izenaren lehen hizkien grabatzea

Eskuz grabatuak dira izenaren lehen hizkiak eskutokiaren gainean. « Apaindurarako grabatzea » deitu eta erabili teknikari esker metala kentzen da zizel bat lagun idazkunak agerian ezartzeko gisan.

Gurutzaturik grabatuak dira hizkiak, forma hau biziki ongi egokitzen zaio eskutokiaren biribiltasunari. Beteez eta deslotuez eginak dira, presentzia bat eskaintzeko grabadurari eta denboran irauteko ahalbidetuz aldi berean.

Charles Demengeot, frantses grabatzaile biziki ezagunak XIX. mendean, burutu eredu batetik datoz hizki bikoteak. Honek, alfabetoko hogoita sei hizkiez monogramo bat burutu zuen, besteak beste.

Posible da ere, hala eskatuz gero, marrazkiak edo armarriak grabaraztea metalezko eskutokietan.

Pieza desberdinen muntaketa

Ainciart Bergara makhilaren pieza guziak eginak direlarik, hogoi bat orotara: galandak, eskutokia, uhala, txirikorda, punta, hirusta, etab., muntatzeko aldia heldu da.

Marra harmonia bat atzematea da xedea, ibilketa erraztuko duen oreka errespetatuz beti. Muturrean ezarri metalezko pieza batzuek luzatzen dute zuraren lerroa, mutur finena gainean eta lodiena beherean izanki.

Muntaketa kolarik, erraxinarik edo berunik erabili gabe burutzen da. Egurra eta metalaren arteko bortxaketaz. Ahokatze eta ziriz finkatze operazio biziki zehatza da. Molde orokorrean, muntaketa juntak ikusezinak bilakarazteko pentsatua da.

Ainciart Bergara makhilaren fabrikazioaren urrats zailenetakoa da, urteetako esperientziaren ondorioz bakarrik lortzen den begi kolpe segurua eskatzen baitu.